Category: สวนและภูมิทัศน์

บ่อยครั้งที่การพูดถึง ‘สวน’ มักจะมีความย้อนแย้งในตัวเองอยู่หลายมิติ เริ่มตั้งแต่ความเชื่อที่ว่า ‘คนชอบจัดสวน คือคนที่รักธรรมชาติ’ ซึ่งถ้าจะมองกันให้ลึกแล้วก็เป็นความเชื่อที่สวนทางกับความจริง เนื่องด้วยการจัดสวนของคนเราเริ่มมาจากความพยายามที่จะเอาชนะธรรมชาติ หรือความพยายามที่จะเปลี่ยนแปลงธรรมชาติให้เป็นไปดังใจตัวเอง มากกว่าการโหยหาความเป็นธรรมชาติในแบบที่มันเป็นอยู่จริง

เมื่อพูดถึงการจัดสวนในบ้าน คนส่วนใหญ่มักคิดถึงสวนไม้ประดับที่จัดเพื่อความสวยงามเป็นอันดับแรก โดยเฉพาะบ้านในเมืองที่มีพื้นที่จำกัด หากต้องเลือกระหว่างการจัดสวนเพื่อตกแต่งกับสวนครัว หลายคนอาจคิดว่า การทำสวนครัวนั้นเป็นเรื่องยากที่จะทำให้สวยงามดูดี

เราคงเคยได้ยินว่า มือที่กำเอาไว้จนแน่นไม่ยอมปล่อยวางย่อมสูญเสียโอกาสที่จะได้ให้และรับ ส่วนมือที่แบออกและพร้อมช่วยเหลือหยิบยื่นมักเป็นมือที่ไม่เคยว่างจากการให้และรับ เพราะมือและหัวใจที่รู้จักเปิดกว้างจะเกิดการแลกเปลี่ยนและแบ่งปัน อันเป็นกลไกในการเกิดและดำรงอยู่ของมิตรภาพ ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้ทุกแห่งหนไม่ว่าจะเป็นที่ทำงาน โรงเรียน ที่บ้าน หรือแม้แต่ในสวนแสนรักของเรา

เพราะความชอบของคนเรานั้นแตกต่างกัน สิ่งที่คนหนึ่งชอบอาจจะเป็นสิ่งที่อีกคนหนึ่งไม่ชอบ โดยเฉพาะในเรื่องของรสนิยมทางศิลปะ ที่ไม่ได้เอาเรื่องของเหตุผล หรือถูกผิดมาตัดสิน และความชอบในเรื่องของการจดสวนในบ้าน ก็เป็นอีกสิ่งหนึ่งที่สะท้อนรสนิยม ตัวตน และความคิดของผู้เป็นเจ้าของออกมาได้เป็นอย่างดี

การจัดสวนให้มีสายน้ำไหล ไม่ว่าจะเป็นในแนวราบอย่างลำธาร การทำน้ำพุ หรือสร้างน้ำตกจำลองขึ้น เป็นการจัดสวนแบบไดนามิค ที่ให้ความรู้สึกเป็นธรรมชาติ แต่ต้องพึ่งกลไกพิเศษเข้ามาช่วย ซึ่งเป็นการวางระบบปั๊มและท่อน้ำโดยผู้ที่มีความชำนาญ จำเป็นต้องใช้กระแสไฟฟ้าในการสร้างให้เกิดการไหลเวียนของน้ำ

ถ้าพูดถึงกลิ่นหอมจรุงใจจากไม้ดอกหอมในสวนแบบไทยๆ ของเราแล้ว หลายคนคงนึกไปถึงวรรณคดีไทยมากมายหลายเรื่อง ซึ่งเอ่ยถึงกลิ่นดอกไม้ที่จะส่งกลิ่นหอมประจำแต่ละช่วงเวลาของวัน ตั้งแต่ เช้า สาย บ่าย เย็น ค่ำ จนย่ำดึก แม้แต่ในบทเพลงก็มีการร้อยเรียงชื่อของดอกไม้เอาไว้ด้วยกันอย่างไพเราะ เช่น อุทยานดอกไม้ เป็นเพลงลูกกรุงของไทยที่ผู้หลักผู้ใหญ่คงจะเคยคุ้นกันอยู่บ้างนั้นมีเนื้อหากล่าวถึงพรรณไม้ดอกมากถึง 51 ชนิด

การจัดสวนกลายเป็นศิลปะแขนงหนึ่ง สำหรับผู้ที่หลงใหลในความงดงามของธรรมชาติ ในปัจจุบันการจัดสวนมีหลายประเภท ให้เลือกตามความต้องการของผู้อยู่อาศัย  โดยใช้หลักทฤษฎี และองค์ประกอบต่างๆ มาสรรสร้างเนรมิตให้พื้นที่ว่างของคุณ กลายเป็นสวนสวยหน้าบ้าน ต้อนรับแขกผู้มาเยือนได้อย่างไม่เคอะเขิน

หนึ่งในสไตล์การจัดสวนที่ได้รับความนิยมมากสำหรับบ้านที่มีพื้นที่ขนาดใหญ่คือการจัดสวนป่า เพราะเป็นสวนที่ให้ความชุ่มเย็นรื่มรื่น หรือเรียกกันทั่วไปในหมู่นักจัดสวนว่า Shade Garden ซึ่งต้องเข้าใจก่อนว่า ‘สวนป่า’ ในความหมายที่เราพูดถึงนี้ หมายถึงการออกแบบสวนที่เน้นการใช้ต้นไม้ใหญ่ประเภทไม้ใบเป็นหลัก ที่จะให้ร่มเงาเกือบตลอดปี มีการจัดวางผังและกำหนดรูปแบบพันธุ์ไม้ให้มีลักษณะคล้ายป่าธรรมชาติ ไม่ได้หมายถึงการปลูกป่าไม้สักทอง ป่าดงดิบ หรือป่าชายเลน ขึ้นในโครงการบ้านจัดสรร

ในช่วงฤดูกาลซัมเมอร์ที่หลายคนมีโปรแกรมไปเที่ยวพักผ่อน แน่นอนว่าหนึ่งในความกังวลเวลาที่ต้องทิ้งบ้านก็คือเรื่องสวน หากไปเที่ยวกลับมาแล้วเจอสวนที่เคยสวยสดงดงามต้องแห้งโกร๋น ย่อมไม่ต่างกับฝันร้าย และในช่วงเวลาแบบนี้ ก็คงทำให้ใครๆฝันถึงสวนที่ไม่ต้องคอยรดน้ำเยอะ ต้นไม้ที่ทนแล้งได้ดี พระเอกแถวหน้าของสวนสวยเก๋แห่งฤดูร้อนอันแห้งแล้ง ก็คงไม่มีใครโดดเด่นไปกว่า ‘ตะบองเพชร’ พันธุ์พืชสุดทรหดจากทะเลทราย

คนรักสวนทุกคนต่างรู้ดีว่า การใช้เวลาแห่งความสุขไปกับการจัดสวนนั้น นอกจากจะได้เป็นการพักผ่อนหย่อนใจ ได้ออกกำลังกาย และได้ใกล้ชิดธรรมชาติแล้ว การตกแต่งสวนของเราให้มีรูปแบบและสีสันสวยงามตามสไตล์ที่เราชอบ ยังเป็นการสร้างสรรค์งานศิลปะที่ตอบสนองความต้องการทางจิตใจของทั้งผู้สร้างและผู้ชมได้ดีเยี่ยม

สำหรับคนที่หลงใหลสวนที่ให้อารมณ์อ่อนหวานโรแมนติก และมีความหรูแบบวินเทจ การจัดสวนแบบอังกฤษที่นิยมเรียกทับศัพท์กันว่า English Garden ย่อมจะเป็นตัวเลือกที่นิยมกันอย่างกว้างขวาง ซึ่งอันที่จริง แนวทางการจัดสวนของภูมิสถาปนิกในสหราชอาณาจักรนับจากอดีตจนปัจจุบันนั้น ก็มีการพัฒนาทั้งรูปแบบและแนวความคิดกันมาโดยตลอด ทำให้มีหน้าตาที่แตกต่างกันออกไปหลากหลายแนวทาง แต่เมื่อเอ่ยถึงคำว่า ‘English Garden’ แล้ว ก็เป็นอันรู้กันว่า เรากำลังหมายถึงรูปแบบการจัดสวนแบบดั้งเดิมของประเทศอังกฤษที่ได้รับความนิยมอย่างกว้างขวางในทวีปยุโรปมาตั้งแต่ช่วงต้นศตวรรษที่18

ความสวยงามของสวนขึ้นอยู่กับคุณภาพของการออกแบบ ไม่ได้ขึ้นกับปริมาณหรือขนาดของพื้นที่ การมีสวนเล็กๆก็สวยได้ถ้ารู้จักวิธีจัดที่เหมาะสม ข้อดีของการมีสวนเล็กคือสามารถดูแลได้ง่าย ไม่ต้องเสียแรงหรือเสียเวลามากนักไปกับการบริหารพื้นที่ขนาดใหญ่ แต่ข้อจำกัดของพื้นที่เล็กก็คือเราไม่สามารถเลือกพันธุ์ไม้ที่มีขนาดใหญ่มากมาปลูกได้ เพราะไม้ใหญ่อาจบดบังแสงแดดจนหมด ทำให้ต้นไม้เล็กๆที่อยู่ในร่มไม่เจริญงอกงามเท่าที่ควร แต่ถ้าเราเลือกต้นไม้ที่เหมาะสม และการจัดวางรูปแบบที่ดี สวนขนาดเล็กก็มีเสน่ห์ที่น่าสนใจและท้าทายฝีมือนักจัดสวนไม่เบา

ห้องนั่งเล่นเป็นพื้นที่แห่งความสุขของทุกคน แต่บางฤดูกาล การจับเจ่าอยู่แค่ภายในอาคารก็ไม่สำราญใจเท่ากับการออกมาสัมผัสธรรมชาติร่มรื่นในสวน โดยเฉพาะฤดูหนาว ซึ่งแม้อากาศจะไม่ได้เย็นลงมากสำหรับเมืองไทยพ.ศ.นี้ แต่บรรยากาศสดชื่นภายใต้ท้องฟ้าสดใส และผืนดินที่ไม่เฉอะแฉะอย่างหน้าฝนก็เป็นช่วงเวลาที่เหมาะกับการออกมาหย่อนใจ

ความสุขของคนรักสวน ก็คือการได้เห็นสวนของเรามีความสมบูรณ์สวยงามตามธรรมชาติ แต่สำหรับคนที่ไม่มีเวลาดูแลสวนมากนัก หรือว่างเฉพาะวันหยุด การเลือกชนิดของพืชพรรณที่นำมาปลูกควรเป็นชนิดที่สามารถเติบโตได้ดีโดยไม่ต้องการเวลาในการดูแลมากนัก และทางเลือกที่แสนฉลาดอย่างหนึ่งสำหรับคนรักสวน ก็คือการเลือกปลูกพันธุ์ไม้พื้นถิ่น เพราะเป็นแนวทางการจัดสวนที่มีประโยชน์อย่างยั่งยืนในหลายมิติ

แนวคิดในการจัดสวนของบ้านคนไทย นอกจากจะเป็นการเลือกพันธุ์ไม้ที่ชอบหรือสามารถเติบโตได้ดีในสภาพดินฟ้าอากาศของบ้านเราแล้ว การจัดสวนด้วยไม้มงคลก็เป็นหนึ่งในแนวคิดยอดนิยม เพราะเชื่อว่า ชื่อ สรรพคุณ แหล่งกำเนิดหรือตำนานของไม้มงคลทั้งหลายจะช่วยนำโชคลาภเข้าสู่บ้าน และช่วยปกป้องเราให้แคล้วคลาดจากสิ่งที่ไม่ดี